زمانی که گفتار وجود نداشته یا آسیب ببیند(آفازی) ،اثرات عمیقی بر روی فرد و خانواده بر جای می گذارد
یکی از مخرب ترین وناراحت کننده ترین ناتوانیها،آفازی است.
بسیاری از مردم در مورد آفازی اطلاع چندانی ندارند و شاید اصلا این اصطلاح را نشنیده باشند.
آفازی چیست؟
آفازی فقدان نسبی یا کامل زبان است که به دنبال یک سکته،ضربه به سر و یا …. به وجود آید.
در بیشتر افراد ضایعه به قسمتهایی در نیمکره چپ مغز وارد می شود.
آفازی اغلب بطور ناگهانی رخ می دهد
بیمار آفازیک کلام خود را بطور نادرست ادا کرده و یا کلام دیگران را کاملا درک نمی کند.
افراد مبتلا، مشکلاتی را در صحبت کردن و درک زبان گفتاری تجربه می کنند.
نقظه مشترکان بیماران آفازیک،محرومیتهایی است که در برخورد با مشکلات ارتباطی دارند.
آفازی را باید بتوان از لحاظ بالینی تشخیص داد چون وجود ضایعه در مغز یا زیر نیمکره چپ است.
در این زمینه دو استثناء وجود دارد:
۱٫برخی از افراد که باصطلاح چپ دست هستند نیمکره راست را جهت تکلم بکار می گیرند.
۲٫آفازی مربوط به اسامی(آنومیک) ممکنه به علت اختلالات متابولیک و یا ضایعات فضاگیری منجر به فشار باشد.
عوامل ایجاد آفازی:
عمده ترین دلایل شامل سکته، ضربه به سر، تومور مغزی، عفونتهای مغزی و دیگر بیماریهای عصب شناختی می باشند.
افرادی که به آفازی مبتلا می شوند:
آفازی ممکن است در افراد با هر سن، جنس، نژاد یا ملیتی رخ دهد.
اما بیشترین افرادی که دچار آفازی می شوند در سنین متوسط و بالا هستند یعنی افراد مسن.
این اختلال در مردان و زنان بطور یکسان تاثیر می گذارد وشغل و تحصیلات فرد، تاثیری در این اختلال ندارد.
عوامل موثر در ایجاد آفازی:
از جمله این عوامل می توان به:
تنش و استرس بالا
بیماری دیابت
کلسترول بالا
فشار خون بالا
مصرف سیگار
مصرف زیاد موادی مانند (الکل،چربی،نمک و…) اشاره نمود.
آناتومی آفازی:
قدرت تکلم در افراد مربوط است به عملکرد نیمکره چپ.
منطقه ورنیکه:
مرکز درک کلمات بیان شده توسط دیگران و مرکز درک کلمات گفته شده توسط خود فرد است.
این منطقه با گایروس زاویه ای که مرکز تجزیه وتحلیل احساس و اطلاعات دیگر همراه با آن است ارتباط دارد.
دسته قوسی:
بصورت طنابی از ماده سفید است که به منطقه بروکا که مرکز اعمال حرکتی تکلم است ختم می شود.
انواع مختلف آفازی:
۱٫آفازی بروکا (آفازی بیانی):
این نوع آفازی در اثر ضایعه در منطقه بروکا و یا نواحی مجاور آن که خصوصیات آن:
الف- حرف زدن به آهستگی صورت گرفته و روان نیست و با سعی زیاد بیمار صورت می گیرد.
حرف زدن بیمار تلگرافی است یعنی لغات کوچک و یا انتهای برخی لغات را در هنگام تکلم حذف میکند.
ب- درک لغات نوشته و یا گفته شده خوب است و ایرادی ندارد.
پ- تکرار یک لغت هر چند که با سعی و زور زدن بیمار صورت می گیرد خوب است
لیکن تکرار یک عبارت با اشکال صورت می گیرد بخصوص عباراتی که با یک فعل کمکی همراه هستند.
نظیر: ….و است یا ….مگر باشد و یا ….اما است و …
ت- بیمار در هنگام نوشتن دارای حالت آفازیک است.
ث- بیمار در نام بردن اشیاء مختلف دچار اشکال است.
ج- ضعف عضلات یک طرف بدن وجود دارد که معمولا در بازو شدیدتر از پا است.
چ- بیمار از کمبود و نقص خود مطلع است و غالبا وا زده و دچار افسردگی است.
ح- با کمال تعجب در برخی بیماران ،بیمار قادر است بدون اختلال تکلم ملودی ای را زمزمه کند
یا حتی آفازی وی در هنگام فحش دادن و نفرین کردن دیگران از بین میرود.
۲٫آفازی ورنیکه :
بعلت ضایعه منطقه ورنیکه و یا نواحی مجاور آن بوجود می آید :
الف – سخن گفتن بیمار واضح، لیکن بیمار از نظر ارائه اطلاعات و مطالب دچار می باشد
زیرا که از الفاظ زائد و لغات بی محتوا و نادرست استفاده می کند .
ب – بیمار از لغات و صداهای نادرست استفاده می کند .
مثلا بجای این که بگوید این دست است میگه این شبدر .
پ- بیمار در درک لغات گفته شده و یا نوشته شده دچار اشکال است .
ت – طرز نوشتن مثل سخن گفتن دچار اشکال است هر چند که شیوه نویسندگی ممکن است درست باشد .
ث – تکرار لغات و عبارات دچار اشکال است .
ج – نام بردن اشیاء دچار اشکال است .
چ- همی پارزی وجود نداشته و یا بسیار خفیف است و این امر بعلت دور بودن کورتکس حرکتی از محل ضایعه است .
هیم آنوپسی و یا کوادری آنوپسی ممکن است وجود داشته باشد .
ح – بیماران ممکن است که به کمبود و نقص خود واقف نباشند و لذا غالبا حتی در موارد حاد بیماران دچار وازدگی و افسردگی نمی شوند .
۳٫آفازی هدایتی :
بعلت ضایعات لوب تمپورال و یا پریتال است که دسته قوسی ویا الیاف ارتباطی را نیز گرفتار می کند .
الف – سخن گفتن بیمار واضح است لیکن اطلاعاتی که بدست می آید کامل نیست و اختلالات پارافازیک شایع است .
ب – بیمار قادر به درک مطالب گفته شده و یا نوشته شده می باشد لیکن درخواندن مطالب دچار اشکال است .
پ- بیمار در تکرار لغات و عبارات دچار اشکال است بخصوص در تکرار عباراتی که شامل لغات کوچک دستوری است .
ت – نام بردن اشیاء برای بیمار مشکل است .
ث- قدرت بیمار در نوشتن مطالب مختل شده هر چند که شیوه نگارش بیمار ممکن است درست باشد .
ج- همی پارزی در صورتی که وجود داشته باشد معمولا خفیف است .
۴ .آفازی در نام بردن اشیاء :
این نوع آفازی بعلت ضایعات کوچک گیروس زاویه ای ، انسفالو پاتی های متابولیک ویا توکسیک و یا ضایعات کوچک فضا گیر که در منطقه ای دور از ناحیه تکلم قرار دارند دیده می شود .
الف – سخن گفتن بیمار واضح است لیکن اطلاعاتی که بیمار بدست می دهد ناقص و مبهم است
و آن بعلت اختلالات پارافازیکی است که وجود دارد .
هر چند که این نوع آفازی را به جهت اشکال در نام بردن اشیاء می خوانند لیکن تنها یافته بالینی در این نوع آفازی نیست .
ب – بیمار قادر به درک کلمات گفته شده و نوشته شده است .
پ- همی پلژی وجود ندارد .
ت – در ک مطالب و تکرار لغات و عبارات طبیعی است .
۵٫ آفازی گلوبال :
این آفازی در ضایعات بزرگی که دو منطقه بروکا و ورنیکه را گرفتار می کند دیده می شود همی پارزی در این آفازی وجود داشته و بعلاوه بیمار قادر به درک مطالب و صحبت کردن نمی باشد .
در انفارکتوس های وسیع مربوط به محدوده تغذیه ای شریان مغزی میانی دیده می شود .
نحوه تشخیص آفازی:
آفازی معمولا در ابتدا توسط پزشکی که فرد بواسطه آسیب مغزی به او مراجعه کرده است
تشخیص داده می شود که اکثر اوقات یک متخصص مغز و اعصاب است و با برسیهایی که انجام می دهد اگر مشکوک به آفازی
شود فرد را به یک متخصص گفتار و زبان (گفتار درمان) ارجاع می دهد.
طرز معاینه بیماران آفازیک :
قبل از هر چیز باید معین نمود که آیا بیمار دچار آفازی است یا نه و سپس به تعیین نوع آن پرداخت :
الف – به حرف زدن بیمار گوش دهید . اگر بیمار واضح و سلیس صحبت می کند ضایعه در قسمت خلفی است و اگر حرف زدن بیمار سلیس نیست ضایعه در قسمت قدامی قرار دارد .
ب – آیا بیمار می تواند بدون اشکال بخواند و بنویسد اگر این طور است بیمار آفازیک نیست .
پ – آیا همی پارزی وجود دارد ؟ اگر این طور است ضایعه در قسمت قدامی قرار دارد که منطقه حرکتی را گرفتار کرده است .
ت – انواع مختلف آفازی را که در آن حرف زدن بیمار سلیس است جدا کنید و برای این منظور ببینید که آیا بیمار قادر به تکرار و درک مطالب و نام بردن اشیاء است یا نه ؟
*تصویربرداری عصبی یکی از مهمترین راههای تشخیص نوع آفازی است.
آفازی ورنیکه :
بیمار قادر به تکرار مطالب نیست و در نام بردن اشیاء دچار اشکال است .
آفازی هدایتی :
بیمار قادر به تکرار مطالب نیست اما قدرت درک مطالب را داشته و بعلاوه در نام بردن اشیاء دچار اشکال است .
آفازی درنام بردن اشیاء :
قادر به درک مطالب و تکرار لغات و عبارات بوده لیکن در نام بردن اشخاص دچار اشکال شده است .
اهمیت تعیین کردن نوع آفازی:
سطحی از سیستم عصبی را که دچار ضایعه شده است
معلوم می کند اگر آفازی وجود داشته باشد ضایعه معمولا درکورتکس نیمکره چپ است.
مشخصه های زبانی افراد مبتلا به آفازی:
۱٫ممکن است در بیان احساسات و افکارش مشکل داشته باشد.
۲٫ممکن است از درک گفتار یا نوشتار افراد دیگر ناتوان باشد.
۳٫اغلب، چیزهایی را در موقعیتهای خاص بطور خودبخودی می گوید که هیچ معنی خاصی ندارد.
۴٫اغلب پس از بیان چند کلمه مکث می کند تا برای بیان کلمات بعدی فکر کند.
۵٫اغلب اوقات زمانی که دو نفر با سرعت با هم مکالمه می کنند گیج می شود.
۶٫ممکن است در درک برنامه های رادیو و تلویزیون مشکل داشته باشد.
۷٫توانایی فرد از روزی به روز دیگر متفاوت است.
۸٫فرد در زمینه اتفاقات روزمره حافظه خوبی داشته ولی در حال حاضر حافظه وی ضعیف است.
۹٫معمولا به آسانی خسته می شود.
۱۰٫ علاقه اش را به برخی فعالیتهایی که قبلا آنها علاقمند بوده است از دست بدهد.
۱۱٫بدون هیچ دلیل واضحی می خندد یا گریه می کند.
۱۲٫ممکن است نسبت به گذشته توجه بیشتری به جزئیات زمان داشته باشد.
۱۳٫ممکن است کلمات نوشتاری با حروف بزرگتر را آسانتر از حروف کوچکتر بخواند.
۱۴٫ممکن است ضعف در عضلات صورت داشته باشد که منجر به آبریزش دهان شود.
۱۵٫ممکن است احساس وابستگی بیشتری نسبت به گذشته داشته باشد.
مشکلات و یافته های عصب شناختی همراه با آفازی:
عمده ترین مشکل همراه با آفازی، ضعف یا فلجی سمت راست بدن است
تغییرات رفتاری نیز بسیار شایع است.
فرد کنترل کمی بر روی احساساتش دارد. به عنوان مثال خیلی سریع عصبانی می شود.
خیلی از افراد هم افسرده می شوند.
درمان آفازی:
در برخی موارد، اگر آسیب فرد جزئی باشد،آفازی بطور کامل و بدون هیچ درمانی بهبود می یابد.
اما در بیشتر موارد، آفازی به سرعت و بطور کامل بهبود نمی یابد.
در حالیکه بسیاری از افراد مبتلا به آفازی در یک دوره، بهبودی خودبخودی دارند و برخی از تواناییهای آنها بطور خودبخودی بهبود می یابد، اما برخی از ناتوانیها همچنان برای فرد باقی میماند.
در اینگونه موارد، گفتاردرمانی می تواند مفید باشد.
دوره بهبودی آفازی معمولا بیش از دو سال به طول می انجامد. بیشتر مردم معتقدند که موثرترین درمان، زمانی است که از همان مراحل اولیه آغاز شود.
برخی از عواملی که بر روی پیشرفت بیمار تاثیر می گذارند عبارتند از :
علت ضایعه مغزی، وسعت ضایعه، محل ضایعه و سن فرد. عوامل دیگری مانند انگیزه فرد، برتری دست و سطح سواد فرد نیز می تواند موثر باشد.
گفتاردرمانی می کوشد تا توانایی فرد را برای برقراری ارتباط با استفاده از تواناییهای باقیمانده
بهبود بخشیده و شیوه های دیگری را برای برقراری ارتباط بیاموزد تا فرد بتواند تا حد امکان از تواناییهای زبانی باقیمانده برای جبران مشکلات زبانی استفاده کند.
مشاوره به خانواده برای ایجاد ارتباط با بیماران مبتلا به آفازی:
– با فرد مبتلا به آفازی همانند یک بزرگسال و نه مانند یک کودک، صحبت کنید. از مشورت کردن و ساکت بودن در مقابل فرد مبتلا به آفازی خودداری کنید.
– در طول صحبت کردن با بیمار، سر و صداهای زمینه ای مثل صدای تلویزیون، رادیو، افراد دیگر و … را حذف یا کم کنید.
– قبل از برقراری ارتباط، بیمار آفازی را مطمئن کنید که کاملا به او توجه دارید.
– از تمام شیوه های ارتباطی اعم از گفتار، خواندن، نوشتن، نقاشی، تماس چشمی، پاسخهای بله / خیر، بیان چهره ای و … استفاده کنید.
– خطاهای بیمار(آفازی) را تصحیح نکنید.
– تمامی تلاشهای ارتباطی بیمار را ( بخصوص در جهت صحبت کردن ) تشویق کنید و بپذیرید.
– با جملات ساده و کوتاه با بیمار آفازی ارتباط برقرار کنید. سرعت گفتارتان را با مکثهای مناسب بین کلمات و عبارات، کاهش دهید.
– بیمار(آفازی) را تشویق کنید تا حد امکان مستقل باشد. از حمایت و محافظت بیش از حد وی خودداری کنید.
– تا حد امکان از حرکات و راهنماییهای بینایی استفاده کنید. در مواقع لزوم، یک موقعیت را تکرار کنید.
– تا جایی که ممکن است بیمار را تشویق کنید که به فعالیتهای طبیعی ادامه دهد،
مثل شام خوردن با خانواده، همکاری کردن و بیرون رفتن با آنان. فرد مبتلا به آفازی را از خانواده یا دوستان جدا نکنید
و در یک جمع گروهی به آنها بی توجهی نکنید. سعی کنید که در تصمیم گیریهای خانوادگی تا جایی که امکانپذیر است، آنها را درگیر نکنید.
– یک شنونده صبور باشید،
چون فرد مبتلا به آفازی زمان زیادی را صرف صحبت کردن می کند،
عجله نکنید و بین صحبتهای او وارد نشوید.
– درک مکالمه یک فرد با فردی دیگر برای بیمار راحت تر از مکالمه دو یا چند نفر است. چرا که صحبت همزمان چند نفر با هم بیمار را گیج کرده و درک را غیر ممکن میسازد.
– بیمار را تشویق کنید که بنویسد یا نقاشی کند. اگر دست برتر وی آسیب دیده است، باید نوشتن را با دست دیگرش تمرین کند.
– بیمار را به سرگرمیها و فعالیتهای غیر وابسته تشویق کنید.
– یکسری برنامه های روزانه را برای بیمار تنظیم کنید. در عین حال زمانهای استراحت هم برای وی در نظر بگیرید زیرا فرد مبتلا به آفازی به راحتی خسته می شود.
– افراد خانواده باید یاد بگیرند که سلسله مراتب راهنمایی را برای کمک به بیمار ارائه دهند.
– افراد خانواده باید اشتباهات بیمار را حدس زده و درک کنند.
ادامه درمان آفازی:
– در صورتیکه بیمار گریه یا خنده غیر منطقی دارد، در مقابل این رفتار او آرام و ساکت باشید،
سعی نکنید که در گریه کردن به او بپیوندید و یا خنده غیر قابل کنترل داشته باشید،
سعی کنید موضوع را تغییر داده یا کار متفاوت دیگری انجام دهید.
– تلاش کنید از هر فرصت برای مکالمه با بیمار استفاده کنید. با گفتن مواردی مانند
“الان چکار می کنی؟” “بزودی چه اتفاقی رخ خواهد داد؟” “دیروز چه اتفاقی افتاده؟” و …
موضوعی را جهت گفتگو در اختیار بیمار قرار دهید.
– علیرغم اینکه بیمار نمی تواند درک کند، نباید در حضورش به بحث در مورد شرایط بیمار و پیش آگهی او پرداخت.
– سعی کنید که بیمار را با افراد دیگر دارای مشکل مشابه روبرو کنید و برای آنها جمعی را ترتیب دهید تا با مشکلات هم آشنا شده و با هم ارتباط برقرار کنند.
