بازی درمانی

بازی درمانی چیست؟ بازی درمانی کودکان پرخاشگر

بازی درمانی برای کودکان پرخاشگر

بازی و بازی کردن

بازی ابزاری است که ما در اولین مراحل رشد خود به کمک آن خودمان و دنیا را می شناسیم.

بازی ها از هر نوعی میتوانند موقعیت های ارزشمند برای کودکان به منظور

تجربه نتایج اعمالشان و تمرین مهارت های مختلف و خروجی های مختلف

بدون ترس از شکست یا مورد قضاوت نامطلوب دیگران قرار گرفتن به وجود بیاورند.

وقتی که بعدها همان رفتار در یک وضعیت غیر بازی انجام می‌شود ممکن است

با مهارت بیشتر، یکپارچگی بهتر و مرتبط با طیفی غنی تر و گسترده تر از معانی صورت بگیرد

به این ترتیب بازی می‌تواند نوعی خبرگی برای بازیکن به همراه داشته باشد

و کارایی وی را در محیط های غیر بازی افزایش دهد.

البته هیچ روش یا بازی درمانی واحدی وجود ندارد که برای همه کودکان موثر باشد

یا به صورت مداوم در حل مشکلات خاص مفید بوده یا پاسخ های خاص را تضمین کند

با این حال ما به عنوان تسهیل گران می توانیم تعدادی فرضیه در مورد روش پاسخ گویی

کودکان به بازی در قالب بازی های ساخت یافته ایجاد کنیم ابتدا در مورد نحوه کنش و واکنش

کودک در یک موقعیت بازی به صورت خوبی تجربیات زندگی او را منعکس کرده و

همچنین نحوه رفتار او در سایر موقعیت ها را نشان می دهد.

عنوان مهارت مدیریت خشم

قبل از ارائه رویکردهای بازی درمانی باید ابتدا خشم را بشناسید

اهداف آموزش مهارت:

۱.شناسایی کج خلقی های هدف دار کودک

۲.کنترل خشم کودک

۳. آموزش غلبه بر خشم به کودک

۴. آموزش به کودک در جهت مطرح کردن خواسته ها بدون خشم

۵. آشنایی با شیوه های مناسب مدیریت خشم

تعریف خشم

می توان خشم را در سه جنبه مهم و اصلی خلاصه کرد:

• تهدید
• انرژی
• انگیزه

خشم یک واکنش احساسی خود به خود در برخورد با تهدیدی حقیقی یا خیالی است

که انرژی و انگیزه ای برای از میان برداشتن آن تهدید ایجاد می کند.

هرچه تهدید بزرگ تر باشد میزان برانگیختگی بیشتر میشود و انگیزه از میان برداشتن آن افزایش می یابد.

خشم یک احساس ثانویه است، زیرا ما برای حفاظت از خودمان در برابر احساسات آسیب پذیر دیگر

یا پنهان کردن آنها به خشم توسط می‌شویم. می پرسید احساسات اولیه چیست

احساسات اولیه همان احساسی است که درست قبل از خشمگین شدن داریم.

ما همیشه قبل از خشمگین شدن ابتدا حس دیگری غیر از خشم را تجربه می کنیم

شاید قبل از خشم احساس ترس کنیم احساس اینکه به ما حمله، توهین یا ظلم شده است

بنابراین با خشم  قدرت نمایی می کنیم تا احساسات اولیه مان را پنهان کنیم

اما تا کی می توانیم از خشم استفاده ابزاری کنیم تا زمانی که روابط شخصی

و حرفه‌ای مان و سلامت جسمی و روحی مان قربانی اثرات مخرب خشم نشده باشد

اگر خشم را خوب بشناسیم در بازی درمانی آن موفق خواهیم بود

قوانین خشم

۱ به بد اخلاقی کودک بی اعتنایی کنیم

این روش سریع ترین راه خلاصی از کج خلقی های کودکتان است

زیرا هدف اصلی بیشتر این رفتارها جلب توجه بزرگتر هاست و نه چیز دیگری.

فرقی نمی کند دلیل کودک برای کج خلقی چیست

شما نمی توانید برای کودکی که در حال داد و فریاد است دلیل و منطق بیاورید،

بنابراین تلاش هم نکنید. شما با بغل کردن و نوازش کردن کودک

نمی توانید احساسش را تغییر دهید هرچند این کار لزومی هم ندارد.

از محل دور شوید وقتی می‌بینید کودک در حال جیغ و فریاد و به عبارتی بد اخلاقی است

به کار خود بپردازید اگر با کسی مشغول صحبت کردن هستید صحبت تان را ادامه دهید

و اگر نه با خودتان مشغول حرف زدن به شوید.

اگر خطری متوجه کودک نیست می توانید از اتاق بیرون بروید و البته باید وضعیت را زیر نظر داشته باشید.

۲ کودک را به محل دیگری ببرید

به کودک بگویید اگر می‌خواهد باز هم داد و فریاد کند اشکالی ندارد

ولی شما دیگر تحمل شنیدن آن را ندارید. اگر کودک ۲-۳ ساله است

او را در اتاق دیگری بر روی صندلی بنشانید و خودتان بیرون بروید و جایی بروید

که شما را نبیند ولی می توانید او را زیر نظر داشته باشید به او بگویید باید برای چند دقیقه

در اتاقش روی صندلی بماند و تا وقتی یک دقیقه تمام ساکت نشده

نمی تواند محلی را که شما گفته اید ترک کند

۳ برای تقویت درست درکودک از تحسین وپاداش دهی استفاده کنید

برای تحسین کودک به جای اینکه به او بگویید (متشکرم که جیغ نمی کشی)

می توانید به او بگویید (نمیدونی چقدر خوشم میادکه به این خوبی به حرف‌های من

گوش می کنی و با من همکاری می کنی).

اگر کودک در عمل رفتار خوبی دارد شما می توانید بیشتر به او توجه کنید

۴ اجازه ندهید کودک از بداخلاقی و گریه به عنوان وسیله‌ای

برای شانه خالی کردن ازبارمسئولیت استفاده کند

کودکان خیلی زود می‌آموزند که جیغ کشیدن و بد اخلاقی کردن آن قدر پدر و مادر

را آشفته می‌کند که یادشان می رود چه کاری را به کودک محول کرده بودند.

آنها می‌توانند با ناآرام کردن اوضاع از زیر بار مسئولیت فرار کنند.

۵ اجازه ندهید کج‌خلقی های کودک پاسخ های بله یا خیرشمارا تغییردهد

کودکان از همان دوران آغازین تولد خود آموخته اند که اگر به اندازه کافی

و یا به شدت گریه کنند می‌توانند به آنچه می‌خواهند دست یابند

آنها به خوبی در می‌ یابند که به ویژه وقتی بابا یا مامان خسته هستند

وقتی مهمان دارند یا وقتی بیرون از خانه این اتفاق می‌افتد

احتمال بیشتری دارد که رفتارشان نتیجه بخش باشد

۶ کج خلقی ها را در نطفه خفه کنید

۷ بکوشید ازگفتن جملاتی که باعث ایجاد بدخلقی درکودکان می‌شودخودداری کنید

درست است که همیشه نمی‌توان جلوی بروز کج خلقی ها را گرفت

ولی آگاهی از عواملی که باعث ایجاد آن می شود به ما کمک می کند

که از بروز کج خلقی جلوگیری کنیم . مواقع و موقعیت‌های وجود دارند

که احتمال بد اخلاقی و گریه و زاری کودک زیاد است مثلا اگر کودک بیش از اندازه خسته

و یا به شدت برانگیخته شده باشد نمی تواند به خوبی احساساتش را کنترل کند

یک نکته بالینی بسیارمهم :

در بعضی از مواقع در کودکانی که دیر صحبت میکنند و گفتار خوبی ندارند

پرخاشگری دیده می شود که دلیل آن ضعیف بودن کودک در مهارت گفتاری

می باشد که باید حتما توسط متخصص گفتاردرمانی درمان شوند.

تکنیک های کنترل خشم و بازی درمانی

۱.اگر نمی توانید سر و صدای کودک را آن طور که گفته شد نادیده بگیرید

از روش تکرار یک عبارت یا سوزن گرامافون گیر کرده استفاده کنیم تا رفتار او را تغییر دهیم.

سعی نکنید که همیشه برای کودکی که جواب منفی شما را نمی‌پذیرد

دلیل بیاورید این کودک آموخته است که با سماجت و پافشاری می تواند

به نتیجه دلخواه برسد بنابراین آن قدر ادامه می دهد تا شما را تسلیم کند

عصبانی نشوید زیرا عصبانیت اغلب به احساس تقصیر می انجامد تا موفقیت.

به علاوه هیچ گاه نیز تسلیم نشوید.اگر روش نادیده گرفتن را دوست ندارید

یا در استفاده کردن از آن گیر کرده اید از روش سوزن گرامافون گیر کرده استفاده کنیم

اساس این روش این است که در برابر خواسته‌های کودک رفتاری مانند خودش

ولی از نوع بزرگسالان داشته باشیم. یعنی عبارتی را قاطعانه تکرار میکنیم

و به جیغ زدن های او توجه نمیکنیم.در صورت لزوم جمله ی خود را تکرار میکنیم.

باید مواظب باشیم که چیز دیگری نگوییم.

او رفته رفته خسته میشود. چون میفهمد گریه و زاری بی نتیجه است و باید چاره ی دیگری بیاندیشد

۲. مدت گریه و زاری و بد اخلاقی و تعداد آنها را ثبت کنید

گرچه ممکن است وقتی کودک با شدت تمام گریه می‌کند فکر کنید این گریه

تا ابد ادامه خواهد داشت ولی معمولا این حالت بیش از چند دقیقه طول نخواهد کشید

و با بی اعتنایی شما این مدت کوتاه تر و کوتاه تر خواهد شد در ابتدا ممکن است

کودک گریه‌ها یا بد اخلاقی هایش را شدیدتر کند ولی به تدریج در می یابد

که گریه و زاری بی نتیجه است ثبت مدت گریه یا بد اخلاقی های دیگر

و یادداشت دفعات آن به شما کمک می کند پیشرفت خود و کودکتان را ببینید.

وقتی گریه و زاری کودک به پایان رسید درباره آن صحبت نکنید.

وقتی کودک بعد از تمام شدن گریه اش نزد شما آمد به او توجه کنید

به هر گونه که صلاح می دانید طوری رفتار کنید که انگار هیچ اتفاقی نیفتاده

و به او این فرصت را بدهید که به سرعت روابط خوب اش را با شما ادامه دهد

بی آنکه درباره رفتار او صحبت بکنید. وقتی که گریه کودکتان تمام شد به او بگویید:

(بدوبیا میخواهیم بریم گردش)

به او نگویید: (به نظرت کار احمقانه نبود؟ حالا که مثل یه دختر بزرگ رفتار می کنی می برمت بیرون)

چنین رفتاری به او نشان می دهد که گریه و زاری از او بر روی شما تأثیر گذاشته

و ممکن است در صورت لزوم دوباره این کار را تکرار کند

3.برای کودکتان الگوی خوبی باشید ، طوری رفتار کنید که از کودکتان انتظار دارید

، اگر شما در مواقع خشم دشنام بدهید و ناسزا بگویید آنها هم این کار را می کنند .

آن ها درک نمی کنند که چرا شما میتوانید فحش بدهید ولی آن ها مجاز نیستند این کار را بکنند.

راه درست نشان دادن احساسات را به کودک تان بیاموزید :

آنچه مهم است این است که کودک بیاموزد عصبانی شدن اشکالی ندارد ،

ولی نباید عصبانیتش را به شکل نادرست و خلاف عرف نشان دهد .

کودک را تشویق کنید درباره ی احساسش با شما صحبت کند و احساسش را بروز دهد .

4. نام احساستان را به کودک بگویید و در حال انجام کار با کودک حرف بزنید

نمونه:

من خیلی عصبانی هستم ، ماشین لباسشویی باز هم کار نمی کند .

تعمیر کار همین الان اینجا بود و کلی پول گرفت ولی باز هم خراب شده

باید دوباره به تعمیرگاه تلفن کنم ولی باید خودمو کنترل کنم چون منشی تقصیری نداره .

پس قبل از اینکه تلفن کنم تا 10 میشمرم .

به کودک یاد بدهید احساسش را نام گزاری کند

نکته قابل توجه برای والدین گرامی:

برخی مواقع هم کودک به دلیل مشکل لکنت زبان دچار پرخاشگری می شود

توصیه های بازی درمانی در مورد خشم

1 کودک بعد از تمام شدن گریه نزد شما می آید به او توجه کنید

2 کودک یاد بدهید چگونه می‌تواند از راه هایی به جز بد اخلاقی و گریه و زاری توجه شما را جلب کند

و به شما بفهماند که از چه مسئله‌ای ناراضی است و او را به خاطر به کار بردن این روش تحسین می کنید

3 وقتی کودک بد اخلاقی نمی کند و جیغ نمیکشد بیشتر به او توجه کنید

4 به کودک برای رفتار خوب و همکاری اش پاداش دهید

5 وقتی از کودکتان کاری را میخواهید که در انجام آن تعلل میکند

نباید چندین بار تذکر بدهید و دستور تان را تکرار کنید

6 از خستگی و برانگیختن کودک خودداری کنید

7 در صورت لزوم در نحوه بازی کودک مداخله کنیم یا میبینیم مسئله ای در حال ایجاد شدن است

و کودک در آستانه گریه کردن قرار دارد و احساس می کنید می توانید از بروز آن پیشگیری کنید

به کمک او بروید

بازی های مربوط به کنترل خشم

بازی درمانی در اینجا به ما کمک شایانی میکند

۱. ساخت دیوار خشم ( رول بزرگ مقوا را پهن کرده

و آن را به ۳ قسمت تقسیم میکنیم. از کودک میخواهیم هر آنچه باعث عصبانیتش میشود

را در سه سطح خفیف، متوسط، شدید بنویسد یا نقاشی ان را روی مقوا بکشد)

همین که کودک از لحاظ دیداری با چیز هایی که او را عصبانی میکند

رو به رو میشود و در مورد آنها صحبت میکند در کم کردن خشم او موثر است

۲. کودک روی یک شیشه یا سطح سرامیکی دلایل خشمش را مینویسد یا نقاشی میکشد

و بعد درمانگر یک سطل آب و کف درست میکند و تعدادی اسفنج در آب می اندازد

و از کودک میخواهد تا اسفنج ها با قدرت به سوی کلمات یا نقاشی خود پرتاب کند.

این کار باعث میشود در طی زمان دلایل خشم او کمرنگ شود و در نهایت پاک شود.

این کار، علاوه بر تخلیه انرژی و خشم

به تقویت عضلات دست و هماهنگی چشم و دست و توجه و تمرکز کمک میکند.

۳.خمیر بازی و گل بازی(دست ورزی و کاهش خشم)

۴.روی مقوا ۳ صورتک میکشیم که نشان دهنده ی عصبانیت و غم و ترس باشند.

آن ها را با قیچی در می آوریم.

روی یک مقوای دیگر راهکار های عصبانیت ( آب خوردن و تا ۲۰شمردن) ،

غم (درد دل کردن و گریه کردن) و ترس (رفتن به مکان امن و با خبر کردن بزرگ تر ها)

را میکشیم و با قیچی در می آوریم.

در این مرحله به تعدادی قوطی کبریت نیاز داریم.

روی جلد های قوطی کبریت هر صورتک را میچسبانیم

و از کودک میخواهیم تا در داخل هر قوطی ، راهکار مربوطه را بچسباند.

کودک در این بازی اولا تفاوت عصبانیت با هیجانات دیگر را میفهمد

دوما راهکار مناسب برای هر هیجان را با آزمون و خطا می آموزد

( راهکار درست هنگام عصبانیت صبر کردن است نه داد زدن )

۵.نقاشی و خط خطی :

کاغذ را روی سطح بافت دار(مثل کلید یا سکه و..) قرار میدهیم ،

از کودک میخواهیم روی کاغذ را خط خطی کند( تخلیه انرژی و خشم) .

در نهایت شکل کلید یا سکه روی کاغذ در می آید.

۶.یک روش دیگر که در گروه انجام میگیرد این است که درمانگر به همراه گروهی از بچه ها می نشینند

و درمانگر قصه ای در مورد خشم تعریف میکند و در جریان قصه کودکان را فعالانه  با خود همراه میکند

و از آنها میخواهد دراهکارهایی که درمورد خشم به ذهنشان میرسد را بیان کنند.

گردآورندگان سرکار خانم ها : فاطمه کارگر و بهاره سلیمی

بازی درمانی در کنار کاردرمانی ذهنی می تواند تاثیر خیلی خوبی برای

کودکان پرخاشگر در جهت کنترل پرخاشگری داشته باشد

جهت رزرو نوبت با ما تماس بگیرید.