شکاف لب و کام می‌تواند سبب اختلال در گفتار به دلیل نارسایی کام شود.
طبق آمارهای نیمه رسمی از استان‌های مختلف کشور از هر ۷۰۰ تا یک هزار تولد زنده،
یک کودک با شکاف کام به دنیا می آید که جمعیت کمی هم نیست.
کام یک عضوی از دهان است : کام همان سقف دهان است که شامل دو بخش جلوئی و عقبی است.
بخش جلوئی کام استخوانی و به آن سخت کام می‌گویند. بخش عقبی کام بیشتر عضلانی است و به آن نرم کام می‌گویند.
وظیفه این بخش بستن و جدا کردن حفره دهان از حفره بینی است. اگر حفره بینی از حفره دهان جدا نباشد
در حرف زدن و غذا خوردن دچار مشکل می‌شویم. حفره دهان و حفره بینی از طریق کام از هم جدا می‌شوند.
شکاف کام و لب به نوعی بدشکلی گفته می‌شود که به دلیل بسته نشدن شکاف دهان جنین در مراحل اولیه بارداری به وجود می‌آید.
این نقص مادرزادی بسیار شایع است و تخمین زده می‌شود که در هر سه دقیقه ، یک نوزاد لب شکری متولد می‌شود،
به عبارتی از هر ۵۰۰ تا ۷۵۰ نوزاد متولد شده یک نوزاد دچار شکاف لب و کام است.
شیوع شکاف کام و لب
بر اساس یافته‌های تحقیقات، شیوع این ناهنجاری، یک در هر هزار تولد است.
شکاف لب، به تنهایی در ۲۱ درصد جمعیت تحت تاثیر اتفاق می‌افتد؛
در حالی که ۴۶ درصد شامل لب و کام و ۳۳ درصد از نوع شکاف کام است.
افزایش سن والدین و به ویژه پدر، یک عامل خطر محسوب می‌شود
و وقتی که پدر و مادر هر دو سن بالای ۳۰ سال داشته باشند،
شکاف لب نیز در سمت چپ و در میان نوزادان پسر بیشتر دیده شده است.
شکاف کام
با توجه به این که شایعترین نقص ارثی تکاملی در ناحیه دهانی – صورت، شکاف است
و این امر به دلیل بروز مشکلات در آینده، نیازمند توجه و پیگیری‌های درمانی است،
پژوهشی در کشور بر روی ۱۴ هزار و ۳۶ پرونده در یکی از زایشگاه‌های شهر بابل طی ۴ سال
به منظور بررسی میزان فراوانی شکاف لب و کام صورت گرفته است.
نتایج نشان داد؛در هر ۱۲۷۶ زایمان، یک نوزاد با شکاف کام، لب یا نوع توام متولد شده است.
از مجموع یازده نوزاد مبتلا به شکاف، شش نوزاد مونث و پنج نوزاد مذکر بودند.
همچنین شکاف کام فقط در یک نوزاد دختر، شکاف لب در سه دختر و دو مورد پسر و شکاف لب و کام
توام در دو مورد نوزاد دختر و ۳ مورد نوزاد پسر دیده شد.
انواع شکاف لب و کام
انواع شکاف را می‌توان از یک جهت به سه نوع مهم تقسیم کرد.
- شکاف کام
- شکاف لب
- شکاف مخفی ( شکاف زیر مخاطی )
شکاف کام چیست ؟
شکاف کام ، شیاری غیرطبیعی و مادرزادی در وسط ( خط میانی ) کام است که زبان کوچک، نرم کام و سخت کام را در بر می‌گیرد.
در این حالت بدلیل بوجود نیامدن یا رشد ناقص سقف دهان، فضای دهان و بینی با هم مخلوط شده می‌شود.
شکاف لب چیست؟
شکاف لب ، این شکاف بین لب بالایی است. شکاف لب از یک تورفتگی کوچک تا جدائی کامل لب متغیر است.
برخی در گذشته به این اختلال لب شکری می گفتند. لب‌شکری در اصل به شکافی گفته می‌شود که در لب بالا وجود دارد.
این شکاف ممکن است در وسط یا سمت چپ و یا راست لب باشد. کودکانی که شکاف لب به تنهایی دارند
مشکلات کمتری را تجربه می‌کنند. مهمترین مشکل این کودکان ، زیبایی لب است که با عمل جراحی برطرف می‌شود.
شکاف مخفی ( شکاف زیر مخاطی )چیست ؟
شکاف کام زیر مخاطی بر خلاف موارد بالا در زمان تولد تشخیص داده نمی شود.
در این حالت شکاف در سقف دهان ( سخت کام و یا نرم کام ) وجود دارد ولی هویدا نیست.
در این حالت پوست سقف دهان روی شکاف را پوشیده است.
افراد دارای شکاف مخفی و یا شکاف کام زیر مخاطی در هنگام صحبت کردن توانایی کافی برای
جلوگیری خروج هوا از دهان به بینی را ندارد. و عدم کفایت دریچه کامی حلقی آنها باعث شک در شکاف کام زیر مخاطی می‌شود.
متخصصان در برخی از موارد با معیانه سقف دهان از طریق انگشت و یا دیگر موارد می‌توانند
به شکاف زیر مخاطی آنها پی ببرند. بزرگترین مشکل این افراد کیفیت گفتار تو دماغی ( خشیومی است. )
شکاف لب
یکی از اولین سوالاتی که والدین پس از تشخیص شکاف کام و یا شکاف لب فرزندشان
از ما می‌پرسند این است که علت چیست ؟
کام شکاف دار هم به علت عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی ممکن است در کودکان بروز کند.
علت کام شکاف دار ( شکاف کام و لب )
مجموعه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند در بروز بیماری شکاف موثر باشند .
از جمله عوامل محیطی می توان به مصرف بعضی از داروها در دوران حاملگی ، بیماریهای دوران حاملگی
و مصرف سیگار و الکل و کمبود فولیک اسید در دوران بارداری اشاره نمود . همچنین سن بالای پدر و
وجود استرس در دوران بارداری از عوامل دیگر ایجاد کننده کام شکاف دار است.
عوامل ناشناخته ای نیز مثل جهش ژنی نیز در بروز این مشکل نقش دارند.
تشخیص شکاف کام در سونوگرافی
مادران باردار از طریق سونوگرافی سه بعدی می‌توانند به تشخیص شکاف کام کمک کنند.
لذا توصیه می‌شود خانواده‌هایی که شکاف کام و لب را به صورت وراثتی دارند نسبت
به انجام سونوگرافی در دوران بارداری اهتمام بیشتری داشته باشند.
از طریق آزمایش خون مادر نمی‌توان به شکاف کام و لب جنین پی برد.
بنابراین بهترین راه شناسایی شکاف کام ، تشخیص شکاف کام در سونوگرافی است.
عوارض شکاف لب و کام (کام شکاف دار ) :
نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام، از بدو تولد خود با مشکلات فراوانی دست به گریبان شده
که در صورت عدم دریافت مراقبت‌های پزشکی درست و به موقع، تا پایان عمر خود هیچ‌گونه رهائی
از آن مشکلات نخواهد داشت. عوارض شکاف کام و لب موارد زیر است:
- مشکل میدن شیر و تغذیه
- مشکلات گفتاری
- ایجاد عفونت های مکرر گوش و کم شنوایی
- رشد نامنظم دندان‌ها
گفتار درمانی در شکاف کام و لب
در کودکان دارای شکاف لب و کام ( کام شکاف دار ) وجود مشکلات گفتاری در مقاطعی از زندگی آنها متداول است.
بهترین اقدامی که والدین می‌توانند انجام دهند مراجعه به کلینیک گفتار درمانی در اولین فرصت ممکن است.
از آنجائی که راه بینی و دهان این بیماران یکی است و عضلات کام وظیفه خود را در صحبت کردن
به درستی انجام نمی‌دهند این کودکان ممکن در ادای کلمات و جملات دچار مشکلات جدی هستند.
حتی ممکن است پس از عمل جراحی و بسته شدن شکاف ، بدلیل بد یادگیری کودکان همچنان
به گفتار خشیومی و تلفظ اشتباه خود ادامه بدهند .
مراجعه به آسیب شناس گفتار و زبان بهترین راه برای اصلاح تلفظ این کودکان است.
کاهش ضریب هوشی کودکان دارای شکاف کام و لب
نوزاد پس از ورود به یک و نیم ماهگی، چنانچه کام آنان ناقص باشد، گوش آنها خوب هوا نمی‌گیرد
و صداها را بم و گنگ می شنود و اگر نتواند صداها را خوب تشخیص دهند،
قسمتی از مغز که مسوول هوش ، شنیدن و صحبت کردن است رشد نمی‌کند.
این مشکلات موجب می شود اگر کودکی IQ (ضریب هوشی) ۱۲۰ داشته باشد، ضریب هوشی اش به ۱۰۰ تبدیل شود.
گاهی والدین به این بیماری توجه نمی‌کنند و موجب صدمه زدن به حس شنوایی کودکان خود می‌شوند،
برخی از این کودکان تازه در دوران مدرسه شناسایی می شوند.
۹۵ درصد کودکان مبتلا به شکاف کام، مشکل شیپور استاش (مجرای باریکی که گوش میانی را به حلق وصل می‌کند)
دارند بنابراین در ۱۰ ماهگی آنان را عمل می کنند و دستگاه تهویه کوچکی داخل گوش قرار می‌دهند
تا صداها طنین مناسب پیدا کرده و کودکان راحت تر صحبت کنند.
منبع: خبرگزاری ایسنا
خبرگزاری ایرنا
هوشکالا
